मंगलवार, १७ असार, २०८२
मंगलवार, १७ असार, २०८२
राष्ट्रिय सन्देश संबाददाता, मंगलवार, १६ जेष्ठ, २०८०
यो बर्ष निर्जला एकादशी जेस्ठ १७ गते बुधबार रहेको छ । यस एकादशीको व्रत गर्नाले सबै संकटबाट मुक्ति मिल्छ। यस दिन विपन्नलाई दान गर्ने विशेष महत्व रहेको छ ।भगवान विष्णुले जन कल्याणको लागि आफ्नो शरीरबाट पुरुषोत्तम महिनाको एकादशी सहित कुल २६ वटा एकादशी उत्पन्न गर्नुभएको थियो। त्यसमध्ये जेष्ठ महिनाको एकादशीले सबै पाप त्याग गरी मनोकांक्षा पूरा गर्ने गर्दछ । यो एकादशीलाई निर्जला एकादशी, भीम एकादशी वा पाण्डव एकादशी भनिन्छ । यो व्रतले मनलाई संयम सिकाउँछ र शरीरमा नयाँ उर्जा दिन्छ।यस दिनमा तुलसीका दानाहरू अर्थात् मञ्जरीलाइ छर्ने चलन रहेको छ।
निर्जला एकादशीको महत्व
यस व्रतको सम्बन्धमा धार्मिक विश्वास रहेको छ कि वर्षभरी एउटै एकादशीको व्रत नराखेर निर्जला एकादशीको व्रत गरेमा सबै एकादशीको फल स्वतः प्राप्त हुन्छ र भगवान विष्णुको आशीर्वाद प्राप्त हुन्छ । निर्जला भन्नाले यो व्रत जल नलिई व्रत बस्ने गरिन्छ ।त्यसैले यो व्रत कठोर तपस्या र ध्यान जत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। यस व्रतको प्रभावले जीवले जीवन मृत्युको बन्धनबाट मुक्त भई मोक्ष प्राप्त गर्दछ। निर्जला एकादशीको यो महान् व्रतलाई सबैले ‘देवव्रत’ पनि भनिन्छ। देवता, दानव, सर्प, यक्ष, गन्धर्व, किन्नर, नवग्रह आदि आफ्नो रक्षाका लागि र विश्वका रक्षक श्रीहरिको आशीर्वाद प्राप्त गर्न एकादशीको व्रत बस्छन्। पौराणिक मान्यता अनुसार यस एकादशीमा ब्रह्महत्यासहित सबै पापको उन्मूलन गर्ने शक्ति रहेको छ । यस दिन मन, कर्म र वचनबाट कुनै पनि प्रकारको पाप कर्मबाट बच्ने प्रयास गर्नुपर्छ। साथसाथै, प्रतिशोधात्मक आहार, निन्दा र अरूको अपमानबाट टाढा रहनुपर्छ। यो व्रत भक्तिपूर्वक राख्दा भक्तले करोडौं गाई दान गरेजस्तै फल मिल्छ।
निर्जला एकादशीको अनुष्ठान
यस एकादशीमा गण्डकी ,गंगाजस्ता पवित्र नदीहरूमा स्नान र भगवान विष्णुको पूजा गर्ने विशेष महत्त्व छ। यस दिन श्रीहरिले पीताम्बरधारी भगवान् विष्णुको विधिवत पूजा गरी तुलसीको मञ्जरी र पहेँलो चन्दन, पहेंलो फूल, मौसमी फलफूल र धूप-दीप, चिनी आदि लगाएर भक्तिभावपूर्वक भगवान दामोदरको पूजा गर्नुपर्छ । वासुदेवायले सौभाग्य बढाउँछ। यस दिन गाई, वस्त्र, छाता, जुत्ता, फलफूल र पानी आदि दान गर्नाले मानिसले परम गति प्राप्त गर्छ। राति भगवान नारायणको प्रसन्नताका लागि नाच, भजन–कीर्तन र स्तुति गरेर जागरण गर्नुपर्छ ।जागरण गर्नेले जुन फल हजार वर्षको तपस्यापछि पनि पाउँदैन । द्वादशीको दिन सूर्योदयपछि ब्राह्मणलाई भोजन र दक्षिणा दिएर। जल दान गर्नु पर्छ। यस दिन व्रत बस्ने वा व्रत नराख्नेहरूले पनि यो मन्त्र जप गरी कुनै खाँचोमा परेका व्यक्ति वा प्रतिष्ठित ब्राह्मणलाई शुद्ध पानीले भरिएको एउटा घैटो दान गर्नुपर्छ।
देवदेव ऋषिकेश संसारार्णावतारक।
उदकुम्भप्रदेन नया मां परमं गतिम्।
अर्थात् यो जलको घट्टा दान गरेर संसारलाई सागरबाट जोगाउने ऋषिकेशले मलाई परम गति दिनुहुन्छ।
यस एकादासी को प्रसङ्ग महाभारतमा यसरी आउछ। ५ पाण्डव अनि द्रोपति गरि ६ जना नै हरेक एकादशीको व्रत बस्ने चलन थियो तर खानाका अत्यन्त सौखिन र खाने कुरामा संझौता गर्न नसक्ने भीमले भने व्रतका क्रममा कहिल्यै आफ्नो खानाप्रतिको आशक्ति तोड्न सकेनन् । भीम यस कुराले चिन्तीत थिएर र गएर गुरु व्याससंग यस समस्या सुनाए । अनि गुरु व्यासले भीमको कुरा सुनेपछि वर्षभरिका सम्पूर्ण एकादशीको फल एकैपटक पाउन निर्जला एकादशीको व्रत बस्न भीमलाई बताउनुहुन्छ । यसरी यस एकादशी भीमले रितपूर्वक पालन गर्दछन्, यसपछि यस एकादशीलाई भीम एकादशी अनि पाण्डव एकादशी पनि भनिन्छ ।
